Markery stanu jelit pomocne w postawieniu wstępnego rozpoznania i doborze dalszego postępowania w wielu schorzeniach układu pokarmowego. Kiedy wykonać markery stanu jelit i jakie są najczęściej używane w diagnostyce? Przeczytasz w tym artykule.
Markery stanu jelit – co to są?
Są to endogenne (czyli produkowane przez komórki organizmu) substancje. Ich nieprawidłowe stężenie w kale wskazuje na określone schorzenia układu pokarmowego lub procesy (np. zapalne), często jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych.
Najbardziej popularne markery stanu jelit to:
- Kalprotektyna, laktoferyna – markery stanu zapalnego jelicie
- M2-PK+krew utajona – markera zmian rozrostowych
- sIgA, β-defensyna 2 – marker odporności śluzówkowej
- zonulina – marker przesiąkliwości jelitowej
- elastaza trzustkowa 1 – marker pracy trzustki
Markery stanu jelit – kiedy wykonać badania?
Oznaczenia stężenia markerów jelitowych wykonuje się z próbki kału. Diagnostyka markerów stanu jelit może być bardzo pomocna w przypadku pacjentów cierpiących z powodu:
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego niewiadomego pochodzenia
- biegunek
- zaparć
- bólów brzucha
A także w celu:
- kontroli postępów leczenia w chorobach zapalnych jelit
- u pacjentów z obciążonym wywiadem rodzinnym
- będących w grupie ryzyka nowotworów jelita grubego
- u osób z obniżoną odpornością, nawracającymi infekcjami
Markery stanu jelit – markery stanu zapalnego – kalprotektyna i laktoferyna
Najszerzej wykorzystywanym w diagnostyce markerem stanu zapalnego jelit jest kalprotektyna.
Badanie to wykonuje się w celach:
- ocena stanu zapalnego w jelicie (przypadku stanu zapalnego markery będą podwyższone),
- w nieswoistych chorobach zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Chrona, wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) (w tych schorzeniach marker będzie podwyższony, chyba, że pacjent jest w remisji – nieaktywna forma choroby),
- zespół jelita nadwrażliwego (IBS) (markery powinny być w normie),
- w monitorowaniu terapii lub aktywności choroby w nieswoistych chorobach zapalnych jelit.
Kalprotektyna a choroba Leśniowskiego – Crohna
Badania wykazały, że stężenie kalprotektyny w kale w nieswoistych chorobach zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ulcerative colitis) jest na tyle skuteczną metodą, że zgadza się z wynikami osiąganymi podczas wykonywania kolonoskopii. Dodatkowo, w nieswoistych chorobach jelit, oznaczenie poziomu kalprotektyny może służyć śledzeniu skuteczności wdrożonego leczenia.
Kalprotektyna a zespół jelita nadwrażliwego
Badanie stężenia kalprotetyny (lub laktoferyny) w kale zalecane jest również chorym z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome). Ma to na celu diagnostykę różnicową z chorobami zapalnymi jelit. Rekomendacja dotyczy głównie pacjentów z następującymi postaciami IBS: biegunkową, mieszaną i niesklasyfikowaną.
Marker zmian nowotworowych i rozrostowych – M2-PK i krew utajona
Nowotwory przewodu pokarmowego, w tym głównie rak jelita grubego, żołądka czy trzustki to najczęściej występujące nowotwory. Szczególnie podstępny jest nowotwór jelita grubego – może rozwijać się nawet kilkanaście lat, a we wczesnych stadiach przebiegają bezobjawowo. Przez to rak jelita grubego jest często diagnozowany dopiero w zaawansowanych fazach choroby. Z tego względu sugerowane jest oznaczenie dwóch markerów przesiewowych dla zmian nowotworowych w przewodzie pokarmowym – M2-PK (dimerowej formy kinazy pirogronianowej) i krwi utajonej w kale.
Badanie M2PK charakteryzuje się wysoką czułością i swoistością dla zmian rozrostowych. Badanie dwóch markerów przesiewowych, M2-PK i krwi utajonej wykonywane jest z kału pacjenta i jest stosunkowo tanie, proste oraz bezbolesne. Nieprawidłowy wynik markera jest wskazaniem do kolonoskopii.
Kto powinien zrobić badanie M2-PK? Wskazaniem do wykonania i regularnego jego powtarzania jest:
- wiek powyżej 50 lat,
- choroba nowotworowa przewodu pokarmowego u krewnych pierwszego stopnia,
- nieswoiste choroby zapalne jelit
- otyłość
- krew w kale
- bóle brzucha niewiadomego pochodzenia
Markery stanu jelit – odporność śluzówkowa – (sIgA) i β-defensyna 2
Jednym z procesów kształtujących odporność śluzówkową jest wytwarzanie wydzielniczej immunoglobuliny A (sIgA) na powierzchni śluzówek. Występuje ona w płynach ustrojowych np. mleku matki, ślinie, łzach, wydzielinie nosowej, wydzielinach żołądka i jelit.
SIgA stanowi pierwszą linię obrony podczas kontaktu z antygenami toksyn, bakterii i wirusów, które dostały się do przewodu pokarmowego lub oskrzeli, układu moczowo-płciowego i pomaga usunąć je z organizmu.
Kolejnym markerem odporności śluzówkowej jest β-defensyna 2. Działa ona głównie na błonach śluzowych w jamie ustnej i nosowej, gruczołach ślinowych i migdałkach, przewodzie pokarmowym (żołądku, jelicie grubym i cienkim), gruczołach mlekowych, drogach moczowo-płciowych oraz w skórze β-defensyny działają: przeciwinfekcyjnie, szczególnie przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, a po części również przeciwgrzybiczo i przeciwpasożytniczo.
Zaburzenia działania Beta-defensyny 2 stanowi podobnie jak sIgA odgrywają znaczącą rolę w:
- alergii (egzema i astma)
- atopii oraz
- chorobach zapalnych jelit.
Markery stanu jelit i odporności śluzówkowej sIgA i β-defensyna 2 – wskazania:
- – nawracające infekcje dróg oddechowych, moczowych i rodnych,
- – podejrzenie obniżonej odporności śluzówkowej,
- – alergie i atopowe zapalenie skóry,
- – ocena skuteczności terapii mikrobiologicznej;
Marker przesiąkliwości jelitowej – zonulina
Przesiękliwość jelitowa towarzyszy wielu chorobom przewlekłym. Może być zarówno ich skutkiem jak i przyczyną. W związku ze zwiększeniem przesiąkliwości jelitowej dochodzi do wnikania patogennych bakterii, toksyn, oraz rozmaitych niestrawionych białek do krwiobiegu. Powoduje to rozwój przewlekłego stanu zapalnego o niskim nasileniu. Markerem przesiąkliwości jelitowej jest zonulina.
Wskazania do wykonania badania.
- ocena szczelności nabłonka jelitowego (przesiąkliwości bariery jelitowej),
- ocena zaawansowania stanu zapalnego w obrębie jelit,
- choroby autoimmunologiczne, np. cukrzyca typu 1, celiakia,
- nieswoiste choroby zapalne jelit,
- zespół jelita nadwrażliwego
- insulinooporność
Nieprawidłowy wynik zonuliny może wskazywać na problemy z barierą jelitową, co często powiązane jest z dysbiozą jelitową.
O dysbiozie jelitowej przeczytasz tutaj
Marker funkcjonowania trzustki
Markery stanu jelit to nie wszystko. Warto także zbadać pracę trzustki. Markerem pracy trzustki jest jeden z wytwarzanych przez nią enzymów – elastaza trzustkowa 1. Dlatego określenie jej stężenia w kale umożliwia ocenę zewnątrzwydzielniczej pracy trzustki. Wskazaniem do badania poziomu elastazy 1 w kale jest:
- ocena funkcjonowania trzustki,
- diagnoza/wykluczenie chorób trzustki w przypadku bólu w górnej części podbrzusza
oraz problemów trawiennych, - diagnoza/wykluczenie niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki,
- kontrola przebiegu stanu klinicznego niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki,
- podwyższone ryzyko cukrzycy i ryzyko osteoporozy
Interesuje Cię temat zdrowia i diety eliminacyjnej?
Kliknij i kup książkę!
